Browsing Tag

waris

Tidak semua ahli keluarga tersenarai terima faraid, Aidilfitri ajak kita lebih teliti waris yang ada

by Nurulfatiha MuahMay 12, 2023

Tidak semua ahli keluarga tersenarai terima faraid, Aidilfitri ajak kita lebih teliti waris yang ada

TIBANYA Syawal setiap tahun menjadi ruang mengukuhkan hubungan kekeluargaan. Melalui pelbagai pengisian di Aidilfitri memberi peluang kepada yang jauh untuk didekatkan, dan yang dekat semakin dieratkan. Tidak hairanlah Rasulullah SAW sendiri menyifatkan dua hari raya iaitu Aidilfitri dan Aidiladha sebagai syiar umat Islam yang perlu diraikan.

Dari sisi lain, Aidilfitri mengajak umat Islam untuk lebih meneliti waris yang ada dalam keluarga masing-masing. Hal ini kerana tidak semua ahli keluarga akan tersenarai sebagai waris faraid jika berlaku kematian dalam keluarga.

Waris faraid ialah individu yang masih hidup dan bakal mewarisi pusaka. Mereka mempunyai salah satu sebab ikatan iaitu hubungan kerabat (nasab) dan perkahwinan. Dua kategori waris yang disepakati ilmuan fiqh ialah waris ashab al-furud (waris yang dapat bahagian tetap) dan waris ‘asabah (waris yang dapat lebihan pusaka).

Apa pun susur galur keluarga yang berbeza, terdapat enam individu yang dianggap sebagai waris utama faraid kerana mereka bersambung secara langsung kepada si mati. Enam individu tersebut ialah suami, isteri, ibu, bapa, anak perempuan dan anak lelaki. Status keenam-enam mereka sememangnya berbeza (Rajah 1), namun hak faraid mereka lebih terjamin selagi tidak melakukan perkara yang menghalang agihan harta pusaka.

Rajah 1

Pasangan dicintai

Bagi individu yang berkahwin, hak mereka memperoleh faraid adalah terjamin. Ikatan suci yang dibina akan menyebabkan mereka saling mewarisi sama ada suami atau isteri bergantung kematian pasangan masing-masing. Inilah bukti ‘cinta sampai mati’ bagi pasangan yang berkahwin.

Suami yang bercerai mati dengan isterinya layak memperoleh dua bahagian faraid iaitu satu perdua (1/2) atau satu perempat (1/4). Perbezaan bahagian ini bergantung sama ada si mati iaitu isteri kepada lelaki tersebut meninggalkan zuriat atau pun tidak.

Manakala bahagian faraid isteri yang kematian suami pula ialah satu perempat (1/4) atau satu perlapan (1/8) tertakluk kepada suami yang meninggal dunia tersebut meninggalkan zuriat keturunan atau tidak.

Ibu bapa disanjungi

Bagi individu bujang atau sudah tiada pasangan, yang masih mempunyai ibu bapa harus bersangka baik kerana berkemungkinan seruan untuk berbuat ihsan kepada mereka masih berpanjangan walaupun diakhiri dengan kematian. Setiap ibu dan bapa kepada si mati mempunyai habuan masing-masing dalam faraid.

Bagi ibu si mati, dua habuan yang utama iaitu satu pertiga (1/3) atau satu perenam (1/6). Satu pertiga diberikan kepada ibu ketika si mati tidak meninggalkan keturunan atau tidak meninggalkan lebih daripada seorang adik beradik. Manakala bahagian dikurangkan kepada satu perenam sahaja apabila syarat yang diperoleh berlawanan dengan situasi sebelum ini.

TIDAK semua ahli keluarga terima faradi. Jadi ambil peluang mengenali dan meneliti waris yang ada ketika Aidilfitri ini. -Foto: 123rf

Bahagian bapa dalam faraid terdiri daripada tiga bahagian utama iaitu; satu perenam (1/6) sahaja, mendapat lebihan baki (‘asabah) sahaja atau mendapat secara dua kombinasi iaitu satu perenam dan ‘asabah secara serentak mengikut syarat yang ditetapkan dalam perincian faraid.

Zuriat dikasihi

Bagi individu yang dikurniakan zuriat, kasihanilah mereka kerana anak-anak adalah anugerah untuk ibu bapa sebagai amanah di dunia. Jika tidak mampu meninggalkan harta kepada anak, maka didiklah mereka menjadi insan soleh yang sentiasa mendoakan ibu bapa yang telah tiada.

Anak perempuan si mati mendapat faraid dalam tiga keadaan. Dua daripadanya ialah secara bahagian tetap (fardu) iaitu satu perdua (1/2) atau dua pertiga (2/3) dan satu bahagian secara ‘asabah (lebihan baki) yang dikenali dengan ‘asabah bi al-ghayr (lebihan dengan yang lain).

Anak lelaki pula berstatus waris ‘asabah sahaja dalam hukum faraid. Ini bermakna anak lelaki akan mendapat keseluruhan harta pusaka jika mereka sahaja yang disenarai dalam penerima pusaka.

Dari sudut perincian, anak lelaki menerima dua bentuk ‘asabah iaitu ‘asabah bi al-nafs (lebihan dengan diri sendiri) dan ‘asabah bi al-ghayr (lebihan dengan yang lain) tertakluk dengan syarat yang ditetapkan.

***Artikel ditulis oleh Pensyarah Kanan, Fakulti Undang-Undang, Universiti Sains Islam Malaysia, Ustaz Zahari Mahad Musa

Baca Lagi

Faraid,

Waris yang didapati bersalah sebagai pembunuh tidak layak dapat faraid

by Nurulfatiha MuahAugust 12, 2022

PEMBUNUH tidak layak untuk menerima faraid. Apa yang dimaksudkan adalah jika orang yang membunuh itu merupakan waris kepada si mati. Meskipun bunyinya kedengaran agak janggal, tetapi itulah realitinya yang berlaku pada hari ini.

Kes pembunuhan dalam kalangan ahli keluarga sendiri membimbangkan saban hari. Ada yang sanggup membunuh pasangan sendiri sama ada suami atau isteri yang menjadi mangsa. Paling mengecewakan lagi apabila ada yang tergamak untuk membunuh ibu atau bapa dan ahli keluarga yang lain.

Apa pun faktor kepada tindakan membunuh, ia menyebabkan hilangnya nyawa mangsa dalam kalangan waris. Membunuh secara tidak sengaja atau tanpa niat mungkin lebih sukar dielak atau tindakan luar jangka, berbanding tindakan membunuh yang disengajakan, biasanya bermula dengan persengketaan keluarga.

Beringatlah untuk memastikan sengketa antara ahli keluarga tidak berpanjangan. Jika ada bibit-bibit permusuhan sekalipun, jangan sesekali diakhiri dengan pembunuhan dan kematian.

Pembunuh tidak mewarisi harta pusaka

Pembunuh tidak berhak mendapat harta pusaka daripada mangsanya, sekiranya orang yang dibunuhnya itu mempunyai hubungan pewarisan iaitu faktor kerabat seperti ibu, bapa atau adik-beradik dan faktor perkahwinan iaitu suami atau isteri. Apabila didapati bersalah sebagai pembunuh, maka mereka tidak lagi dianggap sebagai waris kepada si mati.

Asas sandaran hukum itu ialah hadis Rasulullah SAW yang bermaksud: “Tiada sesuatu (harta pusaka) bagi seorang pembunuh.“ (Riwayat Abi Dawud, Kitab al-Diyat)

Hal itu kerana pewarisan merupakan satu bentuk nikmat dan kurniaan yang diberikan kepada ahli keluarga, sedangkan tindakan membunuh adalah satu tindakan jenayah. Perlakuan jenayah tidak akan bertembung dengan nikmat dalam satu-satu masa.

PERLAKUAN jenayah menjadi penghalang seseorang waris menerima habuan faraid jika didapati bersalah terlibat membunuh ahli keluarganya.

Halangan daripada mendapat habuan faraid menjadi sebahagian bentuk hukuman kerana ingin bersegera untuk mendapatkan harta pusaka berdasarkan satu kaedah fiqh yang bermaksud: “Sesiapa yang bersegera untuk mendapat sesuatu sebelum masanya, maka dihukumkan dengan haram untuk mendapatkannya.“

Walaupun kesemua mazhab fiqh bersepakat bahawa tindakan pembunuhan merupakan sebahagian halangan yang disepakati daripada mendapat faraid, namun ilmuwan fiqh berbeza pandangan tentang bentuk pembunuhan dilakukan.

Mazhab Hanafi berpandangan, pembunuh yang digugurkan daripada mewarisi adalah semua jenis pembunuhan yang wajib membayar kaffarah, sedangkan Mazhab Maliki berpendapat hanya pembunuhan yang disengaja atau mempunyai niat untuk membunuh sahaja yang dapat menggugurkan hak waris.

Mazhab Hanbali pula berpandangan, pembunuh yang dihalang tersebut mestilah yang membunuh tanpa hak dan boleh dihukum dengan qisas, diyah atau membayar kaffarah, manakala Mazhab Syafie mempunyai pandangan yang lebih ketat iaitu semua jenis pembunuhan adalah dihalang daripada mendapat harta pusaka.

Pembunuh tidak memberi kesan waris lain

Selain implikasi tidak dapat mewarisi harta pusaka, pembunuh yang telah menyebabkan kematian keluarga sendiri juga tidak memberi impak kepada waris yang lain. Hal itu bermakna, pembunuh tadi sudah tidak dianggap wujud dalam senarai waris si mati.

Jika pembunuh tadi tidak melakukan tindakan membunuh, berkemungkinan kehadirannya dalam senarai waris akan mempengaruhi bahagian waris-waris lain. Namun, dengan pembunuhan yang dilakukan menyebabkan kewujudan pembunuh itu tidak diiktiraf atau bukan lagi sebahagian waris si mati.

Sebagai contoh, seorang lelaki meninggal dunia yang menjadi mangsa bunuh anak lelakinya sendiri. Lelaki yang meninggal dunia itu turut meninggalkan waris lain iaitu isteri (ibu kepada pembunuh), ibu (nenek kepada pembunuh) dan seorang saudara lelaki kandung (bapa saudara kepada pembunuh).

Dalam hal itu, bahagian faraid adalah lebih besar kepada waris-waris yang ada kerana anak lelaki dianggap tidak wujud. Isteri si mati mendapat satu perempat (menyamai 3/12), ibu mendapat satu pertiga (menyamai 4/12) dan bakinya diberikan kepada saudara lelaki si mati iaitu sebanyak 5/12.

Namun, jika anak lelaki si mati bukanlah pembunuh kepada kematiannya, maka bahagian waris-waris lain turut terkesan, bahkan anak lelaki juga merupakan sebahagian waris yang berhak untuk mewarisi. Perbandingan dua situasi bahagian itu dapat ditunjukkan dalam Jadual 1 berikut.

Jadual 1: Perbandingan situasi anak lelaki sebagai pembunuh atau tidak kepada habuan waris lain:

***Artikel ditulis oleh Zahari Mahad Musa, Pensyarah Kanan, Fakulti Syariah dan Undang-Undang, Universiti Sains Islam Malaysia

Foto: 123rf

Baca Lagi

Faraid, Iqtisad,

Ketahui hak faraid bagi wanita, waris dominan dalam senarai ‘ashab al-furud’

by Nurulfatiha MuahMarch 18, 2022

Oleh ZAHARI MAHAD MUSA

TANGGAL 8 Mac lalu memperlihatkan sambutan Hari Wanita Sedunia yang menuntut kesedaran hak terutama dalam mendepani cabaran kehidupan dunia pasca pandemik. Harapan dan sokongan kepada golongan wanita perlu diambil perhatian kerana mereka selalunya dilabel sebagai komuniti lemah.

Hak wanita melalui perundangan faraid dalam Islam telah dimartabatkan sebagaimana firman ALLAH SWT: “Orang-orang lelaki ada bahagian pusaka daripada peninggalan ibu bapa dan kerabat, dan orang-orang perempuan pula ada bahagian pusaka daripada peninggalan ibu bapa dan kerabat, sama ada sedikit atau banyak dari harta yang ditinggalkan itu; iaitu bahagian yang telah diwajibkan (dan ditentukan oleh ALLAH).” (Surah an-Nisa, ayat 7)

Islam membawa banyak perubahan terutama berkaitan bentuk pewarisan yang diamal oleh masyarakat Arab Jahiliyyah. Kesannya satu sistem yang lebih tersusun dapat diperkenalkan. Pewarisan yang hanya diberikan kepada lelaki pada zaman Jahiliyyah telah dimansuhkan. Islam telah membawa perubahan dengan memberi hak kepada kedua-dua jantina untuk menjadi penerima harta pusaka si mati.

Perebutan harta pusaka tetap akan berlaku sama ada waris itu lelaki atau wanita. Namun dengan kefahaman jitu mampu menyelamatkan konflik urusan harta keluarga si mati. Justeru, wanita perlu sedar akan hak dalam faraid dan bersedia mendepani cabaran urus harta keluarga.

KAUM Hawa dan semua orang perlu memahami hak faraid serta pengurusannya.

Tiada beza jantina

Semua prosedur asas berkaitan faraid iaitu wujudnya rukun, syarat, sebab dan ketiadaan penghalang terpakai kepada lelaki dan wanita. Sebagai contoh dalam syarat sesuatu agihan faraid tidak diletakkan jantina sebagai asas untuk pembahagian harta pusaka Islam.

Peraturan yang hanya diletakkan berkaitan syarat faraid ialah kematian pewaris, hidupnya waris dan mengetahui sebab hubungan serta tiada halangan pewarisan. Jadi, mana-mana waris yang dipastikan hidup layak untuk menerima harta pusaka. Perbezaan jantina bukan syarat menerima faraid.

Dari aspek lain, perbahasan berkenaan penghalang faraid juga terpakai kepada kedua-dua jantina. Salah satu contoh penghalang faraid ialah tindakan membunuh menyebabkan pembunuh tidak mendapat harta pusaka mangsa yang mempunyai hubungan sebab pewarisan dengan pembunuh tersebut. Isteri yang membunuh suaminya akan dihalang untuk memperoleh harta pusaka suaminya yang meninggal dunia sama keadaannya seperti suami yang membunuh isterinya.

Kelompok majoriti waris Ashab al-Furud

Dalam hierarki agihan harta pusaka Islam, waris ashab al-furud merupakan penerima utama yang perlu disenaraikan apabila berlaku kematian dalam sesebuah keluarga Muslim. Waris ashab al-furud ialah ahli-ahli waris yang telah ditetapkan bahagian mereka dalam pembahagian pusaka menurut al-Quran, al-Sunnah dan Ijmak. Mereka terdiri daripada 12 orang waris (Jadual 1).

Menariknya, wanita merupakan waris paling dominan dalam senarai waris ashab al-furud. Martabat wanita dalam perundangan faraid dihargai dengan penentuan pecahan yang tetap disebabkan berhubung dengan si mati atas hubungan nasab keluarga atau perkahwinan. Isteri adalah waris yang dijamin mendapat harta pusaka suaminya yang meninggal dunia atas hubungan perkahwinan.

Manakala tujuh yang lain merupakan wanita yang ada nasab keluarga dengan si mati iaitu anak perempuan, anak perempuan kepada anak lelaki (cucu) ke bawah, ibu, nenek yang sah, saudara perempuan seibu sebapa, saudara perempuan sebapa dan saudara perempuan seibu. Kesemua lapan wanita tersebut ditentukan bahagian faraid mengikut situasi masing-masing dan layak mendapat harta pusaka selagi tidak dihalangi oleh waris yang lebih kuat.

Habuan yang lebih dalam setengah pengiraan

Dalam beberapa situasi pengiraan, wanita mendapat bahagian faraid melebihi waris lelaki yang wujud dalam kes faraid tersebut. Sekali lagi martabat wanita diraikan dalam Islam yang menunjukkan bahawa tidak semua situasi wanita mendapat bahagian yang sedikit dalam faraid. Sekadar menyebut tiga kes sebagai contoh yang menunjukkan wanita dihargai dengan habuan faraid yang lebih untuk pemahaman seperti Jadual 2.

Dalam ketiga-tiga kes ini, waris wanita yang diwakili oleh anak perempuan memperoleh bahagian faraid yang banyak berbanding waris lelaki. Anak perempuan dalam kes pertama memperolehi 1/2 (menyamai 6/12) daripada si mati iaitu ibunya yang meninggal dunia.

Bahagian ini merupakan nilaian yang banyak berbanding waris lain dalam kes tersebut iaitu suami dan bapa. Dalam kes kedua, anak perempuan memperoleh sebanyak 1/2 (menyamai 2/4) iaitu bahagian yang banyak berbanding suami dan saudara lelaki seibu sebapa. Anak-anak perempuan dalam kes ketiga juga memperolehi bahagian yang banyak berbanding bapa si mati iaitu berpangkat datuk kepada mereka.

Ibu dalam kes ketiga memperoleh bahagian sama dengan bapa iaitu sebanyak 1/6 sahaja. Ini menunjukkan wanita punya hak sama rata dengan waris lelaki yang lain.

***Zahari Mahad Musa ialah Pensyarah Kanan, Fakulti Syariah dan Undang-Undang, Universiti Sains Islam Malaysia

Foto: Freepik & Pexels

Baca Lagi

Sinar Islam Plus

Sinar Islam Plus

waris

Tidak semua ahli keluarga tersenarai terima faraid, Aidilfitri ajak kita lebih teliti waris yang ada

Waris yang didapati bersalah sebagai pembunuh tidak layak dapat faraid

Ketahui hak faraid bagi wanita, waris dominan dalam senarai ‘ashab al-furud’