Oleh ZAHARI MAHAD MUSA
PENSYARIATAN hukum faraid bertujuan merealisasikan kemaslahatan manusia sama ada melibatkan individu, keluarga atau masyarakat.
Hakikatnya, kelebihan yang sebenar hanya diketahui oleh ALLAH SWT yang telah menentukan dan menetapkan hukum tersebut. Kedangkalan pemikiran manusia mungkin tidak mengetahui secara mendalam berkaitan perkara di sebalik pensyariatan faraid mahupun perinciannya yang telah ditetapkan oleh wahyu ILAHI.
Apa yang pasti ALLAH mengingatkan selepas memperincikan bahagian pusaka si mati melalui firman-NYA yang bermaksud: “Ibu bapa kamu dan anakanak kamu tidak mengetahui sesiapa antara mereka yang lebih dekat serta banyak manfaatnya kepada kamu. (Pembahagian harta pusaka dan penentuan bahagian masing-masing seperti yang diterangkan itu ialah) ketetapan daripada ALLAH. Sesungguhnya ALLAH Maha Mengetahui lagi Amat Bijaksana. (Surah an-Nisa’, ayat 11)
Waris mungkin mempersoalkan peruntukan bahagian pusaka masing-masing, namun jarang sekali mereka mempersoalkan tentang tanggungjawab yang ditunaikan dalam sesebuah keluarga. Jangan sampai berbalah menuntut harta sehingga silaturahim terabai. Berapa ramai yang mencerca mahupun berkata nista sesama keluarga apabila bahagian yang diperoleh dalam harta pusaka tidak seiring dengan kehendak masing-masing.
Ikuti panduan agihan faraid yang ditentukan dalam Islam dan jangan berbalah sehingga mengabaikan silaturahim.
Dalam agihan faraid, waris harus akur dengan enam pecahan sebagai formula faraid iaitu satu perdua [1/2], satu perempat [1/4], satu perlapan [1/8], dua pertiga [2/3], satu pertiga [1/3] dan satu perenam [1/6]. Setiap waris yang mendapat pecahan-pecahan ini akan digelar dengan waris ashab al-furud iaitu mereka yang memperoleh harta pusaka secara tetap.
Waris ashab al-furud terdiri daripada 12 orang yang meliputi empat orang lelaki dan lapan orang perempuan. Empat orang lelaki ialah bapa, datuk yang sah, saudara lelaki seibu dan suami. Manakala lapan orang perempuan ialah ibu, nenek, anak perempuan, cucu perempuan (anak perempuan daripada anak lelaki), saudara perempuan kandung (seibu sebapa), saudara perempuan sebapa, saudara perempuan seibu dan isteri.
Kesemua maklumat ini merupakan sebahagian pesyariatan faraid yang kadangkala akal manusia tidak mampu menjangkaui hikmah dan logik di sebalik kenapa mereka dan nombor itu sahaja yang ditetapkan.
Persis hukum lain dalam Islam yang bersifat nombor, keperluan untuk taat kepada peraturan faraid adalah sangat penting. Mungkin sehingga kini, kita masih tertanya tentang perbezaan bilangan rakaat dalam solat yang akhirnya kita perlu patuh tentang kewajipan hukum solat tersebut. Dari sudut lain, disitulah keunikan Islam yang bukan bersandarkan logik akal semata-mata, bahkan elemen wahyu sentiasa wujud di sebalik pensyariatan ajaran Islam itu sendiri.
Justeru, etika yang perlu dijaga melibatkan agihan faraid ialah menjaga komunikasi sesama keluarga. Penjelasan maklumat adalah sangat signifikan dalam agihan faraid kerana peraturan tersebut mempunyai syarat dan hukum yang harus dipatuhi oleh waris seperti maklumat berkaitan formula dan waris yang berhak sebelum ini.
BERBINCANGLAH bersama sekiranya ada suatu perkara berbangkit berkaitan perihal agihan faraid.
Tidak sepatutnya kata nista mendominasi ahli kelurga demi mendapat hak keatas harta yang ditinggalkan. Al-Quran menggariskan beberapa bentuk komunikasi yang boleh diimplementasikan dalam urusan pengurusan harta keluarga. Dua frasa yang digunakan ialah qawlan ma’rufa dan qawlan sadida digunakan sebelum menceritakan tentang agihan faraid dalam surah al-Nisa’. Kedua-duanya mengandungi elemen yang positif dalam berkomunikasi dari sudut maksud asalnya.
Firman ALLAH dalam ayat ke-8 dan ke-9 Surah an-Nisa’ menyebut dua frasa ini. Qawlan ma’rufa dalam ayat ke-8 merujuk kepada cara komunikasi dengan baik terutama apabila sasaran pendengar terdiri daripada pelbagai kumpulan sasar. Dalam agihan harta berkemungkinan di sana terdapatnya anak yatim, balu, ibu tunggal dan orang miskin yang mendapat habuan sedikit atau tiada langsung peruntukan dalam faraid. Hal ini merupakan sebahagian ketinggian akhlak yang dianjurkan Islam dalam menjaga perhubungan insan.
Baca juga Beza di antara faraid dan wasiat
Manakala qaulan sadida dalam ayat ke-9 bagi menunjukkan pendekatan komunikasi dengan menggunakan perkataan yang tepat dan benar, bukannya ayat berjela-jela dan berfalsafah. Hal ini seiring dengan konteks ayat tersebut yang ditujukan kepada pentadbir dan penjaga yang menguruskan pihak yang tidak mampu menguruskan harta dengan sendirinya.
Contohnya, seorang lelaki meninggal dunia dan meninggalkan waris iaitu seorang anak lelaki yang masih kecil dan seorang adik kandung lelaki. Sudah pasti dalam agihan faraid, harta pusaka si mati diwarisi sepenuhnya oleh anak lelaki tersebut sebagai waris ‘asabah dan tiada bahagian kepada adik lelaki si mati yang merupakan bapa saudara kepada anak lelaki si mati.
Namun sebagai bapa saudara, adik lelaki tadi berperanan menjaga anak saudaranya (anak lelaki si mati) sehingga mampu menguruskan harta dengan sendirinya. Bahkan kadangkala pengurusan tersebut melibatkan kos yang diambil daripada harta pusaka si mati. Semua kos tersebut perlu direkodkan dengan jelas agar tiada pihak terasa hati dan lebih buruk lagi akan didakwa memakan harta anak yatim.
SEORANG anak yang kehilangan bapa mempunyai hak dalam agihan faraid bagi memastikan masa depannya terjamin dengan harta yang ditinggalkan. -Gambar hiasan
Kedua-dua cara berkomunikasi yang dianjurkan tersebut seharusnya diperhatikan oleh setiap ahli keluarga agar tiada pihak yang terguris dalam agihan harta pusaka. Selain itu, menjaga komunikasi dalam sesebuah keluarga dapat memastikan konflik pusaka dapat dilerai dan memberi hak faraid kepada yang berhak dengan lebih sempurna.
***Zahari Mahad Musa ialah Pensyarah Kanan, Fakulti Syariah dan Undang-Undang, Universiti Sains Islam Malaysia
Foto: 123rf, Unsplash & Pexels