Oleh DR SHAMSIAH MOHAMAD
BARANGKALI ramai dalam kalangan kita yang tidak tahu dan tidak faham pun apa itu riba? Apabila masyarakat tidak mengenali riba dan tidak ambil pusing tentangnya, tidak mustahil kita mudah terjerumus ke dalam urus niaga yang melibatkan proses yang tidak dibenarkan oleh agama itu.
Sebenarnya untuk memberikan satu takrif riba dalam bentuk yang lengkap dan komprehensif adalah sukar. Ini kerana riba terbahagi kepada banyak jenis dan masing-masing membawa pengertian yang tersendiri.
Namun, saya kongsikan antara contoh transaksi yang mengandungi unsur riba seperti berikut:
i. Riba dalam jual beli bukan barang ribawi boleh berlaku apabila bayaran tambahan disyaratkan di luar daripada akad jual beli. Contohnya, A menjual buku kepada B dengan harga RM200 secara bayaran tangguh. Pada tarikh bayaran yang telah ditetapkan, B tidak mampu membuat bayaran dan memohon lanjutan tempoh bayaran. A setuju dan menetapkan bayaran tambahan sebanyak RM50. RM50 tersebut adalah riba.
ELAKKAN urusan jual beli atau pinjaman yang berunsurkan riba.
ii. Riba dalam jual beli barang ribawi (seperti emas, perak, kurma, gandum dan barli) boleh berlaku apabila melibatkan serahan tidak dibuat secara lani seperti A menjual jongkong emas kepada B secara bayaran tunai, tetapi serahan emas kepada B tidak dibuat pada tarikh kontrak dibuat.
iii. Riba dalam jual beli barang ribawi boleh berlaku apabila melibatkan bayaran bertangguh seperti A menjual jongkong emas kepada B dengan bayaran secara ansuran.
iv. Riba dalam jual beli barang ribawi juga boleh berlaku apabila pertukaran melibatkan jenis yang sama, tetapi tidak sama kadar seperti menukarkan sekeping not bernilai RM100 dengan 11 keping not bernilai RM10. Lebihan RM10 adalah riba.
Baca juga Wakaf antara cara ‘ubati’ impak ekonomi
v. Riba dalam bab pinjaman wang boleh berlaku apabila kedua-dua pihak bersetuju semasa kontrak dilakukan bahawa penghutang akan membayar lebih daripada wang pokok seperti A memberi pinjaman wang kepada B sebanyak RM200 dan mensyaratkan B membayar balik dengan RM250. RM50 adalah riba.
vi. Riba dalam bab pinjaman wang boleh juga berlaku apabila bayaran tambahan dikenakan jika penghutang gagal membayar pada tarikh yang ditetapkan seperti A meminjam wang sebanyak RM500 daripada B dan tiada bayaran tambahan disyaratkan semasa kontrak dilakukan. Namun, A gagal membuat bayaran pada tarikh yang ditetapkan dan memohon lanjutan tempoh bayaran. B setuju dan mengenakan bayaran tambahan sebanyak RM50. RM50 itu adalah riba.
JANGAN sesekali menjebakkan diri dan keluarga dalam urus niaga yang mempunyai unsur riba.
Kesemua contoh di atas sudah merangkumi jenis-jenis riba sebagaimana yang dibincangkan dalam kitab-kitab fiqah. Begitu juga, kita dikira terlibat dengan riba apabila melabur dalam mana-mana pelaburan yang ada kaitan dengan riba seperti memiliki saham dalam syarikat yang menjalankan aktiviti perbankan konvensional.
Dalam Surah al-Baqarah, ayat 275, ALLAH SWT telah menjelaskan bahawa riba diharamkan. Sementara dalam hadis Rasulullah SAW, ada dinyatakan dosa amalan riba adalah tergolong dalam tujuh dosa besar. Daripada Abu Hurairah RA meriwayatkan bahawa Rasulullah SAW bersabda: “Jauhilah kamu daripada tujuh dosa besar ini (perkara yang membinasakan).” Para sahabat bertanya: “Apakah ia wahai Rasulullah SAW?” Rasulullah SAW bersabda: “Syirik kepada ALLAH SWT, sihir, membunuh jiwa yang telah diharamkan oleh ALLAH SWT melainkan dengan kebenaran, memakan riba, memakan harta anak yatim, melarikan diri daripada peperangan dan menuduh wanita yang beriman dengan berzina”. (Riwayat al-Bukhari dan Muslim)
Ketahuilah, dosa amalan riba itu bukan hanya ditanggung oleh pemberi dan pemakan riba sahaja, tetapi termasuk semua pihak yang bersekongkol dalam kegiatan itu. Ia seperti pihak yang menjadi saksi kepada transaksi yang ada unsur riba dan pihak yang menyediakan dokumen berkaitan transaksi yang ada unsur riba misalnya peguam.
Ia sebagaimana yang dijelaskan dalam sebuah hadis daripada Jabir RA bahawa: Rasulullah SAW melaknat orang yang makan riba, orang yang memberi makan dengan riba, penulisnya dan dua saksi. Sabda baginda: “Mereka itu semuanya sama pada hukum mengambil riba” (Riwayat Muslim)
Oleh itu, selamatkanlah diri kita dan keluarga daripada riba sebelum terlambat.
***Dr Shamsiah Mohamad berpengalaman sebagai Penyelidik Isu-Isu Kewangan Islam dan Syariah
Foto: Freepik