Beri wang riba kepada fakir miskin untuk bersihkan harta haram, berikut hukumnya

Oleh DR SHAMSIAH MOHAMAD

PERBANKAN Islam di Malaysia sudah lama bertapak iaitu mulai 1984 apabila Bank Islam Malaysia Berhad (BIMB) mula ditubuhkan. Sebelum itu, rakyat Malaysia tidak ada pilihan apabila ingin menyimpan wang dengan selamat melainkan diperbankan konvensional.

Pada masa tersebut, kesedaran tentang riba masih belum tinggi dalam kalangan masyarakat Muslim di Malaysia. Walau bagaimanapun, bagi mereka yang ada kesedaran tentang haramnya riba, tertanya-tanya apa hukum simpanan mereka diperbankan konvensional dalam situasi tiada perbankan Islam.

Dr Muhammad Rawwas Qal‘ahji dalam bukunya yang bertajuk al-Mu‘amalat al-Maliyyah al-Mu‘asarah, menyatakan bahawa dalam situasi ketiadaan perbankan Islam dalam sesebuah negara, maka harus seseorang Muslim menyimpan di bank konvensional.

Cuma duit faedah tetap haram dan tidak boleh dimanfaatkan untuk diri sendiri. Dia hanya boleh mengambilnya tetapi dia hendaklah menyerahkannya kepada pihak ketiga untuk digunakan bagi kepentingan umum, malah boleh juga diberikan kepada fakir miskin. Beliau membawa satu kaedah fikah yang bermaksud: “Pertukaran sebab pemilikan mengambil tempat pertukaran zat.“

Kaedah tersebut adalah berasaskan kepada sebuah hadis Rasulullah SAW. Aisyah RA berkata bahawa “Rasulullah SAW masuk ke dalam rumah. Pada masa itu, di dapur periuk sedang mendidih. Baginda meminta dibawakan makanan tengahari. Lalu dibawakan kepada baginda sekeping roti dan lauk yang biasa dimakan di rumah itu.

Rasulullah bersabda: Tidakkah saya melihat periuk sedang mendidih di atas api? Para sahabat menyatakan: Ya Rasulullah, tetapi ia mengandungi daging yang disedekahkan kepada Burayrah dan Burayrah telah menghadiahkannya kepada kami, sedangkan tuan tidak memakan sedekah. Sabda Rasulullah: Daging itu menjadi sedekah kepadanya tetapi menjadi hadiah kepada kita.“ (Riwayat al-Bukhari)

Baca juga Bukan Sahaja Makanan Dan Minuman, Pendapatan Haram Juga Tidak Boleh Digunakan Untuk Keperluan Rutin Dan Tuntutan Wajib 

Dalam hadis berkenaan, Rasulullah telah menjelaskan bahawa makanan yang dihidangkan itu tidak menjadi haram untuk dimakan oleh baginda walaupun daging itu pada asalnya disedekahkan kepada Burayrah. Ini kerana apabila Burayrah telah menghadiahkan daging tersebut kepada para sahabat, ia sudah bertukar status daripada daging sedekah kepada daging hadiah. Atas asas itu, Rasulullah menyatakan kepada para sahabat bahawa dia boleh memakan daging yang telah dimasak tersebut.

Hadis ini memberikan satu dasar atau kaedah penting tentang bagaimana pertukaran cara pemilikan telah mengubah status barang berkenaan.

Sebenarnya banyak lagi contoh lain yang membuktikan bahawa cara atau kaedah pemilikan sesuatu itu akan mengubah status barang yang dimiliki. Antaranya ialah pendapatan lebihan yang diperolehi melalui kontrak pinjaman (qard) adalah haram statusnya, tetapi jika pendapatan lebihan diperoleh melalui akad jual beli atau sewa (ijarah) atau mana-mana kontrak lain selain qard adalah halal apabila segala rukun dan syarat-syaratnya dipenuhi.

Baca juga Kaedah Yang Betul Urus Harta Haram

Oleh itu, pada pandangan saya, wang riba atau apa-apa pendapatan tidak halal yang diterima oleh seseorang Muslim adalah haram untuk dimanfaatkan olehnya sendiri. Namun, jika dia memberikannya kepada pihak ketiga, wang haram tersebut menjadi halal kepada pihak ketiga. Ini kerana pihak ketiga memperolehinya melalui kaedah hadiah atau hibah dan bukannya melalui simpanan dalam perbankan konvensional atau melalui pelaburan haram.

Namun, perlu diambil perhatian bahawa cara pembersihan harta haram ini tidak boleh dijadikan alasan untuk kekal dalam produk kewangan konvensional ketika adanya pilihan produk kewangan Islam. Bertukarlah kepada produk kewangan Islam kerana ia termasuk dalam kategori bantu membantu dalam amalan kebajikan yang disarankan dalam Surah al-Maidah, ayat 2. Wallahualam.

***Dr Shamsiah Mohamad berpengalaman sebagai Penyelidik Isu-Isu Kewangan Islam dan Syariah

Foto: 123rf